Burn-out en gezondheid

Gezondheidsrisico's Burn-out

 

De prevalentie van mensen met burn-out klachten varieert tussen de 10 en 17 procent (CBS, 2012-2022). Burn-out brengt gezondheidsrisico's met zich mee. Het vroegtijdig identificeren van een (potentiële) burn-out is daarom van groot belang. Verhoogde burn-out scores hangen samen met cardiovasculaire problemen, diabetes type II, maar ook gewricht- en spierproblemen (Ahola, Toppinen-Tanner, Huuhtanen, 2009, PVGM 2023).

​

Eveneens zijn er significante verschillen geconstateerd bij mensen met hoge burn-out scores, op het gebied van cognitief functioneren ten aanzien van mensen met lage scores, waaronder meer fouten, en mindere snelle verwerking (Van Dam, 2013; Diestel, Cosmar & Schmidt, 2013).

Uit wetenschappelijk onderzoek van Hakanen en Schaufeli (2012) blijkt  dat burn-out een voorstadium kan zijn van depressie. Dit zou een verklaring kunnen zijn dat werknemers die hoge verhoogde waarden op burn-out rapporteren vaker en langduriger verzuim vertonen (Hallsten, Voss & Stark , 2011; Hooftman, Mars, Janssen, de Vroome, Pleijers & Michiels, 2016). Logischerwijs hebben zij op langere termijn een hogere kans hebben om arbeidsongeschikt te raken (Ahola et al., 2009, CBS, 2023).  

​

Burn-out door psychosociale factoren

​

In verschillende onderzoeken komt naar voren dat individuen met hoge burn-out scores sterk gerelateerd is aan hoge taakeisen, een lage mate van controle en een gebrek aan sociale steun door collega's of medewerkers (Lindblom, Linton, Fedeli, Bryngelsson, 2006). Onenigheid over normen en waarden blijkt ook associaties te hebben met verhoogde burn - out scores, zelfs als er voor leeftijd, gender en stress is gecorrigeerd (Lindblom et al. , 2006). Het niet overeenstemmen van waarden en normen, die dus ook een rol spelen binnen (relationele) conflicten, blijkt ook hier een rol te spelen als gezondheidsrisico. Stressoren met een psychosociaal karakter, waaronder fysieke- en verbale agressie op de werkvloer hangt tevens samen met stress (Itzhaki, 2015). Begrip en naar elkaar luisteren en begrijpen kan verhelderend werken. Deelt men mentale modellen die in overeenstemming zijn dan nemen de teamprestaties toe (Marks et al., 2002). Het reduceren van psychosociale conflicten is een factor die ingezet kan worden om gezondheidsrisico's te vermijden en prestaties te bevorderen.        

​

Burn-out en omgevingsfactoren

​

Verschillende omgevingsinvloeden waar we vaak geen vat op hebben of moeilijk te beïnvloeden zijn, kunnen tevens een rol spelen bij het ontwikkelen van een burn-out. Deze 'stressvolle life events' kunnen tevens een faciliterende invloed hebben op het ontwikkelen van een burn-out. Rahe ontwikkelde in 1967 al een stress vragenlijst waarin d.m.v. scores toe te kennen aan specifieke gebeurtenissen, zogenaamde stressfull life events, een indicatie gesteld kon worden of iemand een hoger risico loopt op (een traumagerelateerde) diagnose, bijvoorbeeld burn-out en / of depressie. Dat bepaalde stressvolle gebeurtenissen een faciliterend effect kunnen hebben op burn-out, is later bevestigd. Tevens blijkt dat de kans op burn-out toeneemt, naarmate het aantal stressvolle gebeurtenissen toeneemt (Mather, Blom & Svedberg, 2016). Omgevingsinvloeden en stressfull life events, zoals het overlijden van een dierbare, maar ook een pandemie, kunnen een faciliterende uitwerking hebben op burn-out, al dan niet binnen specifieke groepen. Dit wordt bevestigd door door de covid pandemie en de toename van burn-out gerelateerde klachten onder zowel de GGZ (Van den Broek, van Dam, Boners et al. 2022) en de palliatieve gezondheidszorg (Liu, 2023). Deze toename kan mede verklaard worden door toename van de 'werkelijke' werkdruk, maar ook door de psychosociale werkgerelateerde ervaringen en situaties die meer en soms te veel van het copingsysteem vragen.   

​

Burn-out en persoonsgebonden factoren

​

Verschillende persoonsgebonden factoren en persoonlijkheidskenmerken, waaronder genetische factoren, maar ook leeftijd, gender en karaktertrekken, zoals maladaptief perfectionisme en sub assertiviteit kunnen een rol spelen bij het ontwikkelen van een burn-out. Individuen met een hoger opleidingsniveau scoren bijvoorbeeld hoger op verschillende burn-out constructen dan medewerkers met een lager opleidingsniveau (Maslach, Schaufeli, Leiter, 2001; Hooftman et al. 2016). Dit impliceert dat mentale uitdagingen in die leeftijd een hogere belasting vormen.

Uit onderzoek blijkt tevens dat er onder jongere medewerkers vaker een burn-out wordt geconstateerd dan onder oudere medewerkers (Schaufeli, Leiter, 2001, Hooftman et al., 2016, Merens en Bucx, 2018). Coping zou een rol kunnen spelen. Tevens blijkt dat deze groep zingeving belangrijker vindt. Organisaties spelen hier niet altijd goed op in. Desalniettemin blijkt dat het inzetten van een goed copingsysteem de risico's op burn-out beperkt (Maresca, Corallo, Catanese, 2023) .

​

Vaak is het zo dat er een te grote belasting ten aanzien van de persoonlijke draagkracht geconstateerd wordt bij burn-out. Een belangrijk aspect ten aanzien van persoonlijke draagkracht is coping, naast de werkelijke werkdruk. 

 

Hoe men omgaat met bepaalde stressoren en specifieke (werk)situaties, wordt coping genoemd. Dit beïnvloedt deels het geestelijk welbevinden en bepaalt hoe stressoren worden gepercipieerd. Deels wordt dit bepaald door je persoonlijkheid en persoonsgebonden factoren. Maladaptief perfectionisme is een persoonsgebonden factor en is tevens een risicofactor voor burn-out. Onderzoek naar perfectionisme en gezondheidsmaten wekken de suggestie dat (maladaptief) perfectionisme een rol speelt bij verminderde gezondheid, vermoeidheid en zelfs eerder sterven (Dittner, Rimes, & Thorpe, 2011; Fry &Debats, 2009; Molnar, Sadava, Flett, & Colautti, 2012, PVGM, 2020).

​

Perfectionisme is een multidimensionaal construct (Curran & Hill, 2015) en omvat zowel goede als slechte kenmerken. Een (maladaptief) component van perfectionisme is bijvoorbeeld de angst om een fout te maken, met als consequentie dat bepaalde taken vermeden worden of er te lang aan gewerkt wordt. Dit levert niet alleen overmatig stress op bij de werknemer, maar kan soms ook de productiviteit belemmeren, door onnodig uitstel, vermijding of continue prestatiecontrole. Een ander maladaptief aspect van perfectionisme is discrepantie. Dit is de kloof tussen wat men verwacht van zichzelf en hetgeen behaald wordt. Indien men de lat hoog legt is de kans op het niet halen van het doel groter. Indien deze discrepantie te hoog is, kan dit aanzienlijke stress met zich mee brengen. Het is dan ook niet vreemd dat een type A persoonlijkheid, kenmerkend en verbonden met perfectionisme, vooral in periodes als het tegenzit, vatbaarder voor is voor burn-out (Day, & Jreige, 2002; Alarcon, Eschleman & Bowling, 2009). Onderzoek toont eveneens aan dat workaholisme, maar ook burn-out, gerelateerd is aan perfectionisme (Clark, Lelchook & Taylor, 2010;  Taris, Schaufeli & Van Beek, 2010, PVGM, 2023). Tevens komt uit onderzoek naar voren dat sterk neurotische mensen een verhoogd risico hebben op burn-out (Bianchi, 2019).

 

Eveneens blijkt uit onderzoek dat 'ja knikkers', mensen met een hoge mate van conformisme (hier; toezegging, pleasen) en een hoge mate van sub assertiviteit, ook vatbaarder zijn voor burn - out. In tegenstelling tot perfectionisten, is de oorzaak bij deze groep vaak te wijten aan het niet nee kunnen zeggen tegen een opdracht, door gebrek aan assertiviteit. Terwijl bij perfectionisten de oorzaak vaak ligt bij een te hoge lat leggen door het individu zelf. Eveneens kunnen perfectionisten geneigd zijn om perfectionistische tendensen neer te leggen bij een ander. Dit kan een oorzaak zijn voor conflicten. Perfectionistische personen, waarbij de maladaptieve componenten de overhand hebben, lopen een verhoogd risico bij een aantal aandoeningen, waaronder obsessieve compulsieve stoornis, sociale angststoornis, paniekstoornis, gegeneraliseerde angststoornis, posttraumatische stressstoornis, lichaamsdysmorfe stoornis, chronisch vermoeidheidssyndroom, eetstoornissen en depressie (Egan, Wade & Shafran, 2011; Egan, Wade, Shafran & Anothy, 2014, PVGM, 2023). Perfectionisme is een persoonsgebonden factor die een rol kan spelen bij het ontwikkelen van een burn-out. Genetische factoren blijken tevens een rol te spelen bij de ontwikkeling van burn-out, tenminste bij een combinatie van fysiek- en mentaal zwaar werk (Yi, Li, Ma et al. 2022). Pro sociaal gedrag, zoals het aanbieden van hulp en empathisch vermogen, lijken tevens een beschermende werking te hebben bij burn-out. Zowel bij het individu zelf die pro sociaal gedrag vertoont, als bij het individu dat geholpen wordt (Toledano & Ruiz-Olivares, 2022). Het reciprociteitsprincipe zou hier een verklaring kunnen bieden, dat dit beide kanten op werkt. Eveneens blijkt ui verschillende onderzoeken dat verschillende leefstijlgerelateerde invloeden een rol kunnen spelen bij burn-out.      

​

Burn-out: een nieuw perspectief

​

Er zijn verschillende modellen gemaakt die trachten om burn-out,  baan stressoren (job strains) of werkdruk te verklaren (Karasek,1979, Maslach, 1999, Bakker & Demerouti, 2007, Schaufeli, 2019). Desalniettemin is bij het verklaren van burn-out voornamelijk gezocht naar werkgerelateerde factoren, al dan niet met een psychosociaal karakter. Dit is mede te verklaren omdat burn-out in eerste instantie als een werkgerelateerde aandoening is gedefinieerd (Maslach, 1999), maar ook omdat veel onderzoeken uitsluitend onder werknemers zijn uitgevoerd. Hoewel we al een verschuiving zien waarin psychosociale factoren een  prominentere plaats innemen in de meest recente ontwikkelde modellen (Bakker, 2007 -2022), tonen verschillende recente, maar ook eerdere onderzoeken aan dat de werkelijkheid veel complexer is.    

​

Logischerwijs zijn er verschillende factoren niet meegenomen die van belang zijn bij het verklaren van een burn-out en is het werkgerelateerde karakter leidend geweest, waardoor psychosociale variabelen en persoonsgebonden variabelen niet of in beperkte mate zijn verwerkt of meegenomen in de modellen. PVGM belicht graag het hele spectrum, door onderzoek uit verschillende werkvelden te combineren.   

​

Uit de meest recente onderzoeken naar burn-out  blijkt dat een burn-out ontstaat door de werkelijke werkdruk, die interacteert met werkgerelateerde en niet - werk gerelateerde factoren of stressoren, waarbij de perceptie van de werkdruk, mede wordt bepaald door werkgerelateerde- en niet werkgerelateerde factoren en stressoren.

​

* Omgevingsgerelateerde factoren of stressoren die stress faciliteren of ontlasten (taakinhoud, mentale- en fysieke belasting, job resources, socio economische invloeden, stressfull life events e.a.),

​

*Psychosociale factoren en / of stressoren die stress ontlasten of faciliteren (relaties / verhoudingen werk en privé, sociale steun werk en privé, bedrijfscultuur - autonomie, procedurele rechtvaardigheid e.a.)

​

*Persoonsgebonden factoren van individuele aard die perceptie beïnvloeden en beïnvloedt worden door omgevingsfactoren en psychosociale factoren (de volledige range van persoonlijke karaktertrekken, waaronder persoonlijkheidskenmerken en individuele- en genetische kenmerken, leeftijd, leefstijl, geslacht en andere kenmerken die de fysieke- en mentale gesteldheid, coping en gedragsmatige tendensen beïnvloeden.

​

Waargenomen werkdruk en werkelijke werkdruk

 

Dit betekent echter niet dat werkdruk geen rol speelt. Waargenomen werkdruk, is vanuit ons onderzoek een samenvatting die onder meer gevormd wordt door de werkdruk die wordt gebufferd of versterkt door omgevingsgerelateerde factoren, psychosociale factoren en stressoren en persoonsgebonden factoren, die elkaar beïnvloeden en interacteren. Waargenomen werkdruk is dus niet uitsluitend afhankelijk van de intensiteit en / of omvang of duur van de fysieke- en mentale arbeid (werkelijke werkdruk), maar men kan dus in positieve zin inspelen op de waargenomen werkdruk. (hier; afname van waargenomen werkdruk) door het goed inzetten van psychosociale resources (b.v. sociale ondersteuning privé en werk, autonomie), omgevingsgerelateerde resources (b.v. aanvaardbare werkdruk, juiste middelen, geen onrealistische verwachtingen, geen tot weinig kritische life events)  en persoonsgebonden resources (b.v. adaptieve coping ; pro sociaal gedrag, realistische eisen stellen, bevlogen, adaptief perfectionistisch, durven nee zeggen).

​

Anderzijds kan de waargenomen werkdruk  tevens versterkt (gefaciliteerd) worden door negatieve en / of  stresserende  psychosociale- , omgevingsgerelateerde- en persoonsgebonden invloeden, waardoor het risico op burn-out toeneemt. Dit kan variëren van een onbegripvolle manager, procedurele onrechtvaardigheid, financiële deprivatie,  onbehulpzame collega's of (levens)partner, verkeerde coping  tot aan ongeschikte materialen om werk uit te voeren. 

​

Een gesimplificeerd voorbeeld

 

Het ervaren van een hoge werkdruk kan simpelweg ontstaan door een te zware mentale- of fysieke belasting (werkgerelateerde omgevingsfactor). De intensiteit of mate van deze omgevingsgerelateerde invloed ligt dan hoog. Desalniettemin heeft de persoon beschikking tot goed materiaal (omgevingsfactor, 'job resources'). Dit beperkt de waargenomen werkdruk. Echter, door tevens hulp te krijgen van collega's, die besluiten om hem te helpen (pro sociaal gedrag - ook een manier coping), een psychosociale factor, neemt de waargenomen- , maar ook de werkelijke werkdruk af. Het om hulp vragen aan collega's, zou je als een individuele karaktertrek kunnen zien en is een manier van coping. Indien een of meer van deze beschermende factoren wegvalt, zelfs indien de werkelijke werkdruk stabiel blijft, neemt het risico op burn-out toe. Tevens neemt het risico op burn-out toe indien er sprake is van een of meerdere kritieke levensgebeurtenis(sen, zoals een echtscheiding of verlies van een dierbare , in ons model wordt dit een niet werkgerelateerde omgevingsinvloed genoemd.

​

Werkgerelateerde burn-out

​

Wilt u meer weten over de organisatorische factoren die burn-out faciliteren en hoe u deze kunt beperken zonder verlies van arbeidsproductiviteit?

Wilt u tevens een aanzienlijke besparing op de verzuimkosten als bonus meenemen en tegelijkertijd een beschermende laag voor uw werknemers ontwikkelen? Klik op onderstaande button en pak snel die kans!

​