Voeding en gezondheid

 

 

​

Gezondheidsrisico's beperken en leefstijl

​

Hoe men leeft is uiteindelijk bepalend voor de gezondheid van het individu. Verschillende factoren spelen hierbij een rol.

Volgens de Volksgezondheid Toekomst Verkenning is roken nog steeds de belangrijkste oorzaak van ziekte en sterfte in Nederland: Ongeveer 13% van de totale ziektelast komt door roken (RIVM, 2014-2021). Eveneens zijn er aanzienlijke gezondheidsrisico’s bij drinken; de kans op levercirrose, beroertes, hartinfarct en verschillende soorten kanker nemen toe bij (overmatig) alcoholgebruik. Desalniettemin zijn er ook gezondheid faciliterende invloeden. Voldoende beweging bevordert de fitheid en verlaagt het mortaliteitsrisico (Blair & LaMonte, 2007, interheartstudie, 2004, CBS, 2021). Ook minder intensieve vormen van bewegen (wandelen, fietsen en huishoudelijke activiteit) laten positieve effecten op de gezondheid zien (Pate, 1995, CBS, 2021). Gezonde voeding levert eveneens positieve gezondheidseffecten op.

​

Voeding en persoonsgebonden factoren

​

Verschillende onderzoeken tonen aan dat een gezonde leefstijl samenhangt met een lager verzuim en gezondheid.

Individuen die sporten, niet roken, matig drinken, geen ernstig overgewicht hebben en voldoende energie hebben tijdens het werk hebben een aanzienlijk lager verzuim (Deurzen & Koenders, 2007, CBS, 2021).

Kijken we naar alcoholconsumptie, ook een vorm van voeding, dan is het opmerkelijk dat matige drinkers een lager verzuim laten zien dan geheelonthouders (Van Deursen & Teeuwen, 1988; van Deurzen & Koenders, 2007, 2009). Dit zou kunnen impliceren dat, dit (tijdelijk) stress ontneemt bij matige consumptie waardoor een (tijdelijk) ontspannend effect ontstaat. Desondanks zijn er aanzienlijke gezondheidsrisico’s aanwezig bij drinken boven deze grens; de kans op levercirrose, beroertes, hartinfarct en verschillende soorten kanker neemt toe.

​

Verkeerde voeding kan ook een rol spelen bij obesitas. Meer dan 50% van de Nederlanders van 18 jaar en heeft overgewicht (Volksgezondheidenzorg, 2021). Overgewicht veroorzaakt een verhoogd  totaal- en LDL-cholesterol, plasmatriglyceriden en een verlaagd HDL-cholesterol en een verstoorde koolhydraathomeostase dat kan resulterenen in hyperglykemie,  Obesitas gaat samen met  een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, diabetes mellitus type 2, bepaalde vormen van kanker, COPD, psychische en psychosociale problemen en een verhoogde mortaliteit.(CBS,2021)

 

Vetophoping die in de buikholte ontstaat, faciliteren pro-inflammatoire cytokines en hormonen die de immuunrespons en ontstekingen stimuleren (de Frel et al, 2020; Boon en Van Rossum, 2021)

​

​Uit een longitudinaal Fins onderzoek blijkt dat bij inname van voldoende vezels, minder verzadigde vetten, gecombineerd met voldoende lichamelijke activiteit, de prevalentie van diabetes bijna 60 procent minder is dan bij mensen met overgewicht en beperkte glucosetolerantie. Van de mensen met diabetes krijgt 10 tot 43 procent te maken met hart- en vaatziekten, waarvan het merendeel in de categorie type 2 diabetes valt en 10 %  van de sterfgevallen aan hart- en vaatziekten is gerelateerd aan diabetes. Het risico op hart- en vaatziekten is voor mensen met type 2 diabetes twee- tot viermaal zo hoog als voor mensen zonder diabetes. Eveneens verhoogt het de kans op cognitieve afname waardoor mentale processen beperkt worden. Niet alleen mentale achteruitgang, maar ook het mentale welzijn wordt kennelijk beïnvloedt:  Eén op de zes mensen met diabetes lijdt aan depressie (Diabetes fonds, 2018). Longitudinaal Spaans onderzoek naar gezondheidseffecten van een mediterraans eetpatroon laten  positieve effecten zien. Hier komt onder meer naar voren dat olijfolie of noten de glucose- en insulinespiegels verlagen. Dit reduceert het risico op diabetes tot 30 procent (Salas-Salvadó, Fernández-Ballart, Ros, 2015). 

Suikerhoudende dranken daarentegen bevorderen het ontstaan van diabetes. Bij één à twee glazen per dag is er een toename van wel twintig procent in het risico op diabetes (Diabetes fonds, 2018). Natuurlijk gaat het niet uitsluitend om frisdrank, maar omtrent suikerinname in het algemeen. In het platform wordt aanvullende informatie gegeven over andere voedingsmiddelen die gezondheid positief beïnvloedt.  

​

Een risicofactor waar (te) weinig aandacht aan besteed wordt zijn gifstoffen die bij de verwerking of productie van voedsel betrokken zijn.

Uit onderzoeken uit het verleden naar de effecten van gifstoffen op aardbeien bleek dat  er een te hoog gehalte van het bestrijdingsmiddel iprodion, een stof die inmiddels verboden is, aanwezig was. Eveneens blijkt uit Frans onderzoek (2018, 2021) dat verschillende arbeiders op druivenvelden waar gif werd gespoten een significant hoger risico hebben op het ontwikkelen van Parkinson. 

​

De resultaten van een gerelateerde studie zijn beschreven in een RIVM-rapport van Boon, Donkersgoed, Wolterink & Rietveld, 2018. Dit rapport laat zien dat de gelijktijdige blootstelling aan verschillende stoffen uit gewasbeschermingsmiddelen echter geen schadelijke effecten heeft op de schildklier. Onbekend is echter wat de consequenties zijn voor bijvoorbeeld het brein, het lichamelijk en fysiek functioneren op langer termijn, vooral bij sterk verhoogde waardes. Het RIVM kan op basis van de berekeningen echter niet uitsluiten dat er schadelijke effecten op het zenuwstelsel kunnen optreden. Opmerkelijk: in 2016 is de wettelijke hoeveelheid van pirimicarb die aanwezig mag zijn in producten verlaagd; de stof die het meest bijdroeg aan een potentieel effect op het zenuwstelsel. Deze stof hebben we jarenlang geconsumeerd. Boon et al. (2018) toont eveneens aan in het onderzoek dat voor de meeste stoffen uit gewasbeschermingsmiddelen die, in dit geval op aardbeien zijn aangetroffen, nog niet is onderzocht. Ondanks dat er verschillende pogingen gedaan zijn omtrent het beperken van gifstoffen (RIVM, 2021), worden er vaak nieuwe stoffen ontwikkeld die in potentie ook schadelijk kunnen zijn.

Biologisch voedsel innemen zou de consequenties op de gezondheid van (potentiële) schadelijke gifstoffen kunnen voorkomen.

​

Preventie

 

Recentelijk wordt steeds duidelijker dat naast diabetes en obesitas talrijke mentale en fysieke problemen te voorkomen zijn door een gezonde leefstijl,  voeding speelt hierin een specifieke rol. Gezonde voeding, gecombineerd met voldoende beweging en ontspanning levert aanzienlijke gezondheidsvoordelen op. Verschillende mentale aandoeningen, zoals depressie, burn-out, dementie en een verlaagd mentaal welbevinden, kunnen tot op zekere hoogte beïnvloedt worden door leefstijl invloeden.  Verschillende aanbevelingen zijn in het platform verwerkt.